Compost

Wat is compost en hoe gebruiken we het binnen het project?

Geschreven door

admin

mei 29, 2024

Gedurende het project ‘Regeneratieve Landbouw Achterhoek 2025’ heeft compost een centrale rol ingenomen, het is op verschillende manieren ingezet bij behandelingen gedurende dit seizoen. Stichting In Goede Aarde heeft ervaring met compost maken sinds 2021. In deze blogpost willen we schrijven over wat compost is, waarom en hoe we het gebruiken.

Wat is compost

Compost is een voedingsrijk en microbieel divers materiaal dat ontstaat door een natuurlijke afbraakproces van organisch materiaal. Het resultaat is een donkere, kruimelige substantie die veel lijkt op aarde. Het afbreken van het organisch materiaal hangt in eerste instantie af van bacteriën, maar vervolgens ook van andere (micro-) organismen zoals schimmels, eencelligen, aaltjes en regenwormen. Er zijn specifieke omstandigheden nodig om het composteringsproces goed te laten verlopen en tot een goed eindproduct te komen. Veel compost is van onvoldoende kwaliteit omdat de compostering vooral gericht is op het verkrijgen van snel verteerd organisch materiaal, hierdoor mist deze vaak de microbiële diversiteit. Er is vaak niet goed gekeken naar de kwaliteit en samenstelling van de reststromen en/of het composteringsproces is niet goed verlopen.

Compost die microbieel divers is kan echter een belangrijke rol spelen in het verbeteren van de bodemecologie en daarmee de algehele bodemgezondheid. Denk hierbij aan verbetering van de bodemstructuur, verhoogde nutriëntencyclus en verbeterde weerstand tegen ziekten. Deze compost moet een breed scala aan micro-organismen bevatten, zoals bacteriën, schimmels en eencelligen. Binnen de regeneratieve landbouw wordt compost op diverse manieren gebruikt, waarover later meer.

Composteringstechnieken

Er zijn verschillende manieren om tot een vergelijkbaar eindproduct te komen, hieronder een beschrijving van enkele processen waarmee SIGA ervaring heeft opgedaan. Deze lijst is daarmee overigens niet compleet.

Thermofiele compostering

Dit is het composteringsproces dat SIGA heeft geleerd gedurende haar tijd op zorgboerderij Slangenburg. Bij dit proces worden hoge temperaturen gerealiseerd om pathogenen en onkruidzaden te doden, de temperatuur mag echter ook weer niet te hoog worden (>73 graden celsius). Er wordt toegewerkt naar een gecontroleerd verhittingsproces waarbij gestuurd kan worden met vochtigheid, aard van de gebruikte materialen bij de opbouw en omzetting voor de toevoer van zuurstof. Deze drie factoren hangen samen met elkaar en bepalen uiteindelijk of en hoe snel bacteriën zich gaan vermeerderen. Hierbij komt warmte vrij wat de uiteindelijke temperatuurstijging realiseert. Een thermofiele fase wordt opgevolgd door een mesofiele (ook wel opbouwende) fase waarbij microbiële diversiteit toeneemt en het materiaal verder stabiliseert.

Wanneer het gehele proces niet goed wordt gemonitord en bijgestuurd indien nodig (bijvoorbeeld bij te hoge temperaturen), kan dit leiden tot een suboptimaal composteringsproces en het verlies van microbiële diversiteit. Thermofiele compostering is een arbeidsintensief proces maar kan resulteren in hoogkwalitatieve compost binnen een periode van 6 weken.

Statisch composteren

Statisch composteren is een methode van compostering waarbij het organisch materiaal op één plaats blijft zonder dat het wordt omgezet. De composthoop wordt hierdoor niet verstoord en kan een hoge microbiële diversiteit bereiken. Door de hoop goed op te bouwen kan er voldoende zuurstof aanwezig blijven. Dit proces duurt veel langer (ca. 1 jaar) om tot een vergelijkbaar eindresultaat te komen, maar is ook stukken goedkoper door de minimaal benodigde arbeid.

Vermicompostering

Wanneer specifieke wormen worden toegevoegd aan deze hoop kan men ook spreken over vermicompostering. De toegevoegde wormen helpen het organisch materiaal afbreken tot een homogener geheel, daarnaast is vermicompost doorgaans rijker aan beschikbare nutriënten zoals stikstof, fosfor, kalium, calcium en magnesium. Dit komt doordat de vertering door wormen het organisch materiaal verteren (gedeeltelijk via een fermentatieproces) in een vorm die sommige nutriënten gemakkelijker opneembaar maakt voor planten. Het eindproduct bevat vaak ook sporen van vitamines, enzymen en andere bioactieve stoffen die plantengroei verder kunnen bevorderen.

De Johnson-Su bioreactor

De Johnson-Su bioreactor combineert het beste van statische compostering en vermicompostering. Het is een aangepaste composteringstechniek ontwikkeld door Dr. David Johnson en zijn vrouw Hui-Chun Su. Het ontwerp van deze bioreactors maakt een aerobe, langzame compostering mogelijk zonder dat de compost omgezet hoeft te worden.Er wordt gebruikgemaakt van een verticaal buizensysteem dat zorgt voor een natuurlijke luchtcirculatie door de compost. Er worden tevens wormen toegevoegd aan deze compost voor een maximale microbiële diversiteit van de uiteindelijk geproduceerde compost. Deze composteringstechniek is tevens gebruikt binnen het project Regeneratieve Landbouw Achterhoek 2024, daarover later meer.

Kwaliteitsmonitoring

Compost die een rijke, bruine chocolade heeft en lekker ruikt (bosgrond) is zeer waarschijnlijk gestabiliseerd, heeft een hoge diversiteit aan microbieel leven en daarmee van goede kwaliteit. Naast het gebruik van eigen zintuigen zijn er meer manieren om de compost te controleren op kwaliteit. SIGA heeft hier veelal de microscoop voor gebruikt, een getraind oog kan hiermee een goede indruk krijgen van de diversiteit en daarmee de kwaliteit van de compost. Door de snelle ontwikkeling van DNA-technieken kan de diversiteit ook gekwantificeerd worden. SIGA heeft haar geproduceerde compost in de voorgaande jaren al eens laten analyseren en zal dit ook nog doen binnen het huidige project.

Composteren op Zorgboerderij Slangenburg

Stichting In Goede Aarde heeft sinds 2021 ervaring opgedaan met het produceren van hoogkwalitatieve compost. Gedurende twee seizoenen kreeg de stichting de kans om op Zorgboerderij Slangenburg in Doetinchem de kneepjes van het composteren te leren. We hebben hier lokale reststromen verwerkt tot compost die voor diverse doeleinden is ingezet. Voor het composteren gebruikten we een compostkeerder, deze machine kan grote hoeveelheden materiaal omzetten in korte tijd en de omstandigheden voor een goede compostering op peil houden. Gedurende deze tijd leerden we de basisregels van composteren. We hebben intensief gemonitord met behulp van een thermometer, de microscoop en natuurlijk ook onze zintuigen. Hieronder enkele foto’s die een indruk geven van deze periode.

Compost binnen het project

Binnen het project proberen we met behulp van compost op diverse manieren de samenwerking tussen plant en bodem te verbeteren en daarmee essentiële bodemfuncties te herstellen. We hebben gekozen voor een geïntegreerde aanpak waarbij compost een centrale rol inneemt. Hieronder een korte toelichting hoe wij de compost inzetten binnen het project.

Zaadcoating Alle zaden die de grond ingaan op de testpercelen worden voorzien van een coating waarbij compost het hoofdbestanddeel is. Hiervoor hebben we de receptuur gebruikt die Dr. David Johnson voorschrijft op basis van zijn onderzoeken. Zo pogen we om direct rondom de ontkieming de samenwerking tussen plant en bodemecologie te stimuleren en te ondersteunen. Zie voor een volledige beschrijving van de relevantie en mogelijke werking(en) van zaadcoating deze blogpost.

Compostthee

Compostthee is een vloeibare oplossing die wordt gemaakt door compost in water op te lossen en actief te beluchten. Wij gebruiken binnen dit project een compostthee machine van Edapro. Door het toevoegen van specifieke voedingsstoffen wordt de groei van bepaalde micro-organismen gestimuleerd en daarmee de aanmaak van bijbehorende metabolieten. Na een brouwproces van 24-48 uur kan de Wanneer de compostthee op planten en bodem wordt aangebracht met behulp van een sproei-installatie, kan het helpen om de bodemgezondheid te verbeteren, de plantengroei te bevorderen,en ziekten te onderdrukken. Voor het huidige seizoen hebben we geëxperimenteerd met verschillende recepturen. De precieze werkingsmechanismen zijn nog niet helemaal duidelijk, maar er zijn voldoende succesvolle voorbeelden om dit verder te onderzoeken binnen dit project. De testpercelen hebben elk 3-5 behandelingen ondergaan. De compostthee is hier gecombineerd met een kleine hoeveelheid sporenelementen in de vorm van bladbemesting. De uiteindelijke samenstelling hebben we bepaald op basis van plantsapanalyses van NovaCropControl, daarvoor hebben we voor en na elke behandeling bladmonsters verzameld en opgestuurd naar het laboratorium.

Bioreactors bouwen

Binnen het huidige project hebben wij enkele Johnson-Su bioreactors gebouwd. Deze compost kan gebruikt worden door de deelnemende boeren voor het seizoen 2025. We hebben het bouwproces nauwkeurig vastgelegd en zullen deze verder uitwerken in een handleiding die zal worden geïntegreerd in de uiteindelijke verslaglegging en documentatie rondom kennisdeling. De compost kan volgend seizoen gebruikt worden voor een van de hierboven genoemde toepassingen.

Compost

Wat is compost en hoe gebruiken we het binnen het project?

Klik om terug te gaan naar het overzicht