Wat is het bodemvoedselweb?

Het bodemvoedselweb is een ondergronds ecosysteem dat grotendeels onzichtbaar is voor het blote oog. Ontelbare micro-organismen werken hier innig samen, waarbij elk organisme zijn essentiële en unieke rol vervult. Planten sturen dit ecosysteem aan door specifieke stofjes van het fotosyntheseproces aan de bodem af te geven. Via een symbiotisch samenspel tussen plant, bacteriën, schimmels, protozoa, aaltjes en geleedpotigen, krijgt de plant alle stoffen aangereikt die zij niet uit het fotosyntheseproces kan verkrijgen.

De bodemgesteldheid wordt bepaald door deze symbiose van plant en aanwezige micro-organismen, veel andere fysische en chemische eigenschappen van de bodem zijn hier grotendeels een gevolg van. Een compleet bodemvoedselweb vertegenwoordigt alle elementen van een gezonde en productieve bodem: vruchtbaarheid, goede structuur, infiltratiecapaciteit, waterberging, koolstofopslag, onderdrukking van ziektes- en plagen.

Het bodemvoedselweb wordt beschadigd door overmatig gebruik van (kunst)meststoffen, grondbewerking en gif. Gangbare landbouw heeft daarom desastreuze gevolgen voor het bodemvoedselweb.

Het successiestadium

Het bodemvoedselweb geeft een goede indicatie van de natuurlijke ontwikkeling van een ecosysteem, in de ecologie wordt hiervoor de term ‘successie’ gebruikt. Aan de hand van de microbiologische diversiteit van een bodem kun je de staat van een ecosysteem herleiden. We zouden landbouwbodems ook meer moeten zien als een ecosysteem. Hoe verder in de successie, hoe meer complexiteit en diversiteit aan micro-organismen. Deze samenstelling van microben speelt een cruciale rol voor allerlei fysische en chemische eigenschappen. 

Iedere plantensoort heeft uiteindelijk haar eigen optimum. Bomen en struiken geven de voorkeur aan een schimmel-dominante bodem, de meeste landbouwgewassen gedijen het beste bij een balans tussen schimmels en bacteriën. In een bodem zonder bodemvoedselweb zullen bacteriën dominant zijn en onkruid eerder de kop opsteken, omdat dit pioniersplanten zijn die vroeg in de successie voorkomen.

De staat van het bodemvoedselweb hangt dus direct samen met de veerkracht en productiviteit van het ecosysteem. De samenstelling van het bodemvoedselweb kan zo een goede indicator zijn voor de staat van de bodem en de mogelijkheden tot verbetering.

Plantenfysiologie

Planten zijn voor hun groei, weerstand en vruchtontwikkeling afhankelijk van een grote verscheidenheid aan nutriënten. In de natuurlijke situatie zorgt het bodemleven voor de beschikbaarheid en het transport van al deze nutriënten. De plant geeft stoffen (oa. suikers) uit het fotosyntheseproces af in het wortelnetwerk. Hier vindt een uitruil plaats van deze stoffen voor de benodigde nutriënten, deze nutriënten worden geleverd door het bodemvoedselweb dat afhankelijk is van deze stoffen. Diverse microben hebben de mogelijkheid om deze nutriënten los te maken uit het aanwezige organisch materiaal of moedergesteente. 

In de huidige landbouw wordt dit natuurlijke systeem veelal verstoord door overmatig gebruik van (kunst)meststoffen, grondbewerking en gif. De nutriënten die toegevoegd worden zijn maar een kleine selectie van wat de plant allemaal nodig heeft. Planten slaan hierdoor meer energie op in het vegetatieve deel van de plant en voeden het bodemleven minder. Hierdoor vermindert de activiteit van het bodemleven en wordt het tekort van essentiële nutriënten op termijn groter. Er is een vicieuze cirkel ontstaan in het huidig landbouwmodel waarin planten minder suikers en andere voedingsstoffen kunnen maken. Het fotosynthese proces verloopt niet optimaal en dit leidt tot een verlaagde veerkracht en daarmee een sterke afhankelijkheid van inputs.